Niezbędnik survivalowy: 10 przedmiotów, które musisz mieć w dziczy
Wyruszając na survivalową przygodę w dzicz, odpowiednie przygotowanie i ekwipunek są kluczowe dla przetrwania i bezpieczeństwa. Oto 10 niezbędnych przedmiotów, które powinny znaleźć się na liście każdego miłośnika survivalu:
1. Nóż survivalowy – to prawdziwy szwajcarski scyzoryk wśród przedmiotów niezbędnych w dziczy. Solidny, ostry nóż przyda się do budowy schronienia, przygotowywania jedzenia, a nawet do samoobrony. Warto zainwestować w wysokiej jakości ostrze ze stali nierdzewnej.
2. Krzesiwo – umiejętność rozpalania ognia to podstawa przetrwania. Nawet jeśli zapomnimy zapalniczki, krzesiwo pozwoli nam rozpalić ognisko w każdych warunkach. Kompaktowe zestawy krzesiwa z hubką to must-have każdego survivalowca.
3. Czołówka – światło po zmroku jest nieocenione. Dobra czołówka LED pozwoli nam sprawnie poruszać się i pracować nawet w nocy. Warto wybrać model z różnymi trybami światła i wodoodpornością.
4. Apteczka pierwszej pomocy – w dziczy kontuzje i zranienia to chleb powszedni. Kompaktowa apteczka z podstawowymi środkami opatrunkowymi, przeciwbólowymi i dezynfekującymi może uratować nam skórę.
5. Śpiwór termiczny – lekki, ściśle pakowany śpiwór termiczny to idealny wybór na wyprawy survivalowe. Aluminiowa powłoka odbija ciepło, chroniąc przed wychłodzeniem organizmu nawet w chłodne noce.
6. Kompas i mapa – nawigacja w terenie to podstawowa umiejętność przetrwania. Tradycyjny kompas i dokładna mapa okolicy to duet, który zawsze wskaże nam właściwą drogę.
7. Lina paracord – wytrzymała lina z rdzeniem ze splotów to prawdziwy survivalowy multitools. Przyda się do budowy schronienia, jako prowizoryczna linka asekuracyjna czy do naprawy ekwipunku.
8. Filtry do wody – dostęp do czystej wody to priorytet w dziczy. Przenośne filtry słomkowe lub butelki z wkładami filtrującymi pozwolą nam pić wodę z naturalnych źródeł bez ryzyka zatrucia.
9. Gwizdek ratunkowy – mały, lekki, a niezwykle pomocny w sytuacjach kryzysowych. Gwizdek pozwoli nam wezwać pomoc, sygnalizując naszą lokalizację ratownikom lub odstraszając dzikie zwierzęta.
10. Zapas jedzenia – warto mieć ze sobą wysokoenergetyczne przekąski jak batony proteinowe, suszone mięso czy orzechy. Taki zapas pożywienia da nam siłę i energię w trudnych warunkach, zanim uda nam się zdobyć pożywienie z natury.
Pamiętajmy, że survival to nie tylko ekwipunek, ale przede wszystkim wiedza i umiejętności. Dlatego oprócz skompletowania niezbędnika, warto zainwestować czas w naukę tajników sztuki przetrwania, by w pełni wykorzystać potencjał sprzętu i radzić sobie w dziczy jak prawdziwy survivalowiec.
Jak rozpalić ogień w każdych warunkach? Sprawdzone metody przetrwania
Umiejętność rozpalania ognia w trudnych warunkach to jedna z kluczowych zdolności survivalowych. Ogień daje ciepło, pozwala przygotować jedzenie i wodę oraz odstrasza dzikie zwierzęta. Nawet jeśli masz zapalniczkę lub zapałki, warto poznać alternatywne metody na wypadek ich utraty lub zawilgocenia. Oto sprawdzone sposoby na rozniecenie ognia w dziczy.
Krzesiwo: Najbardziej niezawodną metodą jest użycie krzesiwa. Potrzebujesz kawałka stali o wysokiej zawartości węgla oraz krzemienia lub innego twardego kamienia. Uderzaj krzesiwem o kamień pod kątem, kierując iskry na łatwopalną hubkę, np. wysuszony mech, korę brzozy, watę drzewną lub kawałek bawełnianej szmatki. Gdy hubka zacznie się tlić, delikatnie rozdmuchaj ją i stopniowo dokładaj drobne patyczki, aż uzyskasz stabilny płomień.
Łuk ogniowy: Ta pradawna technika wymaga przygotowania specjalnego przyrządu. Potrzebny będzie giętki patyk na łuk, cięciwę, patyk na podkładkę z wcięciem, patyk obrotowy i kawałek drewna na podstawkę. Umieść podkładkę na podstawce, a patyk obrotowy w wyżłobieniu. Obwiąż cięciwę wokół patyka i wpraw go w ruch obrotowy, przyciskając z góry podkładką. Tarcie wytworzy żar, który zsyp na przygotowaną hubkę i rozdmuchaj.
Soczewka: Jeśli masz szkło powiększające, lupę, obiektyw aparatu lub lornetkę, możesz skupić promienie słoneczne na kupce suchej trawy, papieru lub kory i po kilku minutach uzyskać żar do rozpalenia ogniska. Najlepiej sprawdza się to w południe przy bezchmurnym niebie.
Bateria i folia aluminiowa: Jeżeli dysponujesz baterią i folią aluminiową, zegnij pasek folii na pół i dotknij jego końcówkami biegunów baterii, tworząc zwarcie. Folia szybko się rozgrzeje i zacznie topić, a nawet płonąć. Upuść stopiony fragment na stos suchej trawy i rozdmuchaj płomień.
Plastikowa butelka i woda: Przeźroczysta plastikowa butelka wypełniona wodą może posłużyć jako prowizoryczna soczewka. Ustaw butelkę tak, by promienie słońca przechodziły przez nią i skupiały się w jednym punkcie na kawałku papieru lub suchych liści. Po pewnym czasie powinny zacząć się tlić.
Rozpalanie ognia wymaga cierpliwości i wprawy, dlatego warto ćwiczyć te techniki zawczasu. Pamiętaj o zasadach bezpieczeństwa i nie rozpalaj ognia w miejscach niedozwolonych. Zawsze przygotuj zapas opału i wodę do ugaszenia płomieni. Z odpowiednią wiedzą i doświadczeniem poradzisz sobie z rozpaleniem ognia nawet w ekstremalnych warunkach, zapewniając sobie przetrwanie w dziczy.
Znajdowanie i oczyszczanie wody w środowisku naturalnym
Woda to absolutnie niezbędny element, który pozwoli ci przetrwać w dziczy. Bez dostępu do czystej wody organizm bardzo szybko ulega odwodnieniu, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet śmierci. Dlatego umiejętność znalezienia i oczyszczenia wody w środowisku naturalnym to jedna z kluczowych survivalowych kompetencji.
Pierwszym krokiem jest znalezienie potencjalnego źródła wody. Najlepiej szukać czystych, wartko płynących strumieni, rzek czy jezior. Unikaj wody stojącej, która może być siedliskiem bakterii i pasożytów. Dobrym tropem są również zielone, bujne obszary roślinności, które wskazują na obecność wody w pobliżu. Jeśli nie ma widocznych źródeł, spróbuj podążać za zwierzętami lub szukaj obniżeń terenu, gdzie może gromadzić się woda po deszczu.
Nawet jeśli znajdziesz krystalicznie czystą wodę, zawsze zakładaj, że może być skażona i postaraj się ją oczyścić. Najprostszą metodą jest przegotowanie wody przez minimum 1 minutę, co zabije większość szkodliwych patogenów. Jeśli nie masz możliwości zagotowania, sięgnij po tabletki do oczyszczania wody lub specjalny filtr survivalowy. W ostateczności można też spróbować zbudować prosty filtr z piasku, żwiru i węgla drzewnego, przez który należy kilkukrotnie przelać wodę.
Pamiętaj, że niektóre rośliny mogą dawać wskazówki o obecności wody – np. brzoza, której sok jest bezpieczny do picia. Możesz też spróbować zebrać wodę z rosy, deszczu lub śniegu. Wykop dołek, wyłóż go folią i umieść na środku pojemnik, do którego będzie ściekać skraplająca się wilgoć. W ten sposób uzyskasz wodę zdatną do picia.
Znalezienie czystej wody w dziczy to często nie lada wyzwanie, ale opanowanie kilku kluczowych technik znacznie zwiększa szanse na przetrwanie. Zanim wyruszysz w dziką okolicę, koniecznie naucz się podstawowych sposobów pozyskiwania i oczyszczania wody, a także noś ze sobą podstawowe survivalowe akcesoria jak filtry czy tabletki. To może uratować ci życie, gdy znajdziesz się bez dostępu do cywilizacji.
Budowa schronienia w lesie: Krok po kroku
Budowa schronienia w lesie to jedna z kluczowych umiejętności survivalowych. Odpowiednie schronienie zapewni Ci ochronę przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, dzikimi zwierzętami i pomoże przetrwać nawet w najtrudniejszych sytuacjach. Oto krok po kroku, jak zbudować skuteczne schronienie w lesie:
Krok 1: Wybór lokalizacji
Zanim zaczniesz budowę, znajdź odpowiednie miejsce. Szukaj obszaru osłoniętego od wiatru, na lekkim wzniesieniu, aby uniknąć zalania w przypadku deszczu. Miejsce powinno być również w pobliżu źródła wody pitnej i z dala od potencjalnych zagrożeń, takich jak suche konary czy gniazda os.
Krok 2: Przygotowanie terenu
Oczyść teren z kamieni, patyków i innych przeszkód. Wyrównaj podłoże, usuwając nierówności. Pamiętaj, aby nie niszczyć niepotrzebnie roślinności i zachować szacunek dla natury.
Krok 3: Konstrukcja szkieletu
Znajdź dwa solidne drzewa oddalone od siebie o około 2-3 metry lub wbij w ziemię dwa mocne kije. Umieść na nich długi, prosty kij, tworząc podstawową konstrukcję dachu. Następnie opieraj kolejne gałęzie o belkę nośną pod kątem około 45 stopni, tworząc szkielet ścian bocznych.
Krok 4: Wzmocnienie konstrukcji
Wpleć mniejsze, elastyczne gałązki pomiędzy głównymi konarami, tworząc stabilną ramę. Związuj elementy mocnymi włóknami roślinnymi, takimi jak łyko, długie trawy czy korzenie.
Krok 5: Izolacja i uszczelnienie
Pokryj szkielet schronienia dostępnym materiałem izolacyjnym. Wykorzystaj duże liście, mech, trawę, korę lub paprocie. Układaj je warstwowo, zaczynając od dołu i nakładając każdą kolejną warstwę na zakładkę, jak dachówki. Gruba warstwa izolacji pomoże utrzymać ciepło i chroni przed deszczem.
Krok 6: Podłoga
Wyłóż podłogę schronienia warstwą izolacyjną z liści, mchu lub gałęzi świerkowych. Zapewni to dodatkową izolację od zimnego i wilgotnego podłoża.
Krok 7: Wejście i wentylacja
Pozostaw otwór wejściowy, najlepiej od strony zawietrznej. Jeśli to możliwe, zbuduj również małe okienko wentylacyjne po przeciwnej stronie, aby umożliwić przepływ powietrza i odprowadzanie dymu w przypadku rozpalenia ogniska wewnątrz.
Krok 8: Dodatkowe wzmocnienia
Jeśli pozwala na to czas i dostępne materiały, wzmocnij schronienie dodatkowymi elementami. Możesz zbudować drzwi z plecionki lub gałęzi, dodać przedsionek chroniący przed wiatrem czy stworzyć podwyższoną platformę do spania.
Pamiętaj, że budowa schronienia w lesie wymaga praktyki i doświadczenia. Ćwicz tę umiejętność podczas treningów survivalowych, aby osiągnąć biegłość. Zwróć również uwagę na warunki pogodowe i dostosuj konstrukcję do pory roku i przewidywanych zagrożeń.
Dobrze zbudowane schronienie to klucz do przetrwania w dziczy. Zapewnia ochronę, komfort i bazę wypadową do dalszych działań. Inwestycja czasu i wysiłku w solidną konstrukcję z pewnością zaprocentuje w sytuacjach kryzysowych. Niezależnie od tego, czy jesteś doświadczonym survivalowcem, czy dopiero zaczynasz swoją przygodę z bushcraftem, umiejętność budowy schronienia w lesie będzie nieocenionym dodatkiem do Twojego zestawu umiejętności przetrwania.
Survivalowe jedzenie: Jak zdobyć pożywienie w dziczy?
Zdobywanie pożywienia w dziczy to jedna z kluczowych umiejętności survivalowych. Gdy zabraknie nam jedzenia, a do cywilizacji daleko, musimy wiedzieć jak wykorzystać zasoby natury, aby przetrwać. Oto kilka sprawdzonych sposobów na zdobycie pożywienia w trudnych warunkach:
1. Rośliny jadalne – lasy i łąki obfitują w wiele jadalnych roślin, które mogą zapewnić cenne składniki odżywcze. Poznaj takie rośliny jak pokrzywa, szczawik zajęczy, lebioda, mlecz, dzikie maliny i jeżyny. Zawsze upewnij się, że prawidłowo rozpoznajesz rośliny i zbierasz tylko te jadalne. W razie wątpliwości, lepiej powstrzymać się od jedzenia nieznanych okazów.
2. Owady – wiele gatunków owadów to cenne źródło białka. Najlepiej nadają się duże owady jak świerszcze, larwy chrząszczy, mrówki, gąsienice. Przed spożyciem należy je zabić (np. wrzucając na chwilę do wrzątku) i ewentualnie usunąć niestrawne części jak skrzydła. Można je jeść na surowo lub upieczone.
3. Połów ryb – jeśli w pobliżu znajduje się zbiornik lub ciek wodny, spróbuj złowić ryby. Najprościej zrobić to ręcznie na płyciźnie lub improwizowaną wędką (patyk, żyłka, haczyk z agrafki). Przynętą może być robak, kawałek mięsa lub błyszcząca blaszka. Ryby najlepiej upiec nad ogniem lub na rozgrzanych kamieniach.
4. Polowanie – wymaga dużych umiejętności i sporo szczęścia. Można próbować zbudować pułapki na małe ssaki i ptaki (sidła, potrzaski). Do polowania przydadzą się też proca lub dzida. Upolowane zwierzę należy oczyścić z wnętrzności, oskórować i upiec. Zwróć uwagę na przepisy prawne regulujące polowania.
5. Owoce i grzyby – o ile trafisz na nie w odpowiednim sezonie, owoce leśne jak jagody, żurawina czy borówki amerykańskie mogą być cennym urozmaiceniem diety. Podobnie jak grzyby, które są bogatym źródłem substancji odżywczych. Zbieraj tylko owoce i grzyby, które potrafisz bezbłędnie rozpoznać jako jadalne. Spożywanie trujących grzybów lub owoców może skończyć się tragicznie.
Niezależnie od wybranej metody zdobywania pożywienia, pamiętaj aby robić to z poszanowaniem przyrody, nie nadwerężając jej zasobów. Staraj się zdobywać pożywienie małym kosztem energii. Szanuj swoje siły, gdyż będą potrzebne do przetrwania w dziczy. Zawsze miej na uwadze, że zdrowie jest najwyższym priorytetem. Powstrzymaj się od jedzenia tego, co może ci zaszkodzić. Znalezienie pożywienia może być wyzwaniem, ale opanowanie tych umiejętności survivalowych pozwoli ci przetrwać nawet w trudnych warunkach dzikiej natury.
Pierwsza pomoc w warunkach ekstremalnych – co musisz wiedzieć?
Przebywając na łonie natury, z dala od cywilizacji, jesteśmy zdani głównie na siebie. Dlatego tak ważna jest znajomość podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy. Nigdy nie wiadomo, kiedy może przydać się ta wiedza, by uratować czyjeś życie lub zdrowie, włącznie z naszym własnym.
Jedną z najczęstszych sytuacji, w których konieczna jest pierwsza pomoc, są różnego rodzaju rany i krwotoki. W warunkach survivalowych nie mamy dostępu do sterylnych opatrunków, dlatego musimy improwizować. Do zatamowania krwawienia świetnie nadają się czyste fragmenty ubrań (np. chusta, bandana, koszulka). Ranę trzeba najpierw przemyć czystą wodą, jeśli to możliwe. Potem należy mocno ucisnąć krwawiące miejsce i utrzymywać nacisk aż krwawienie ustanie. Następnie ranę trzeba zabezpieczyć prowizorycznym opatrunkiem.
Kolejnym częstym zagrożeniem w dziczy są złamania i zwichnięcia. Przy podejrzeniu złamania kości, najważniejsze jest unieruchomienie uszkodzonej kończyny. Do tego celu można wykorzystać np. prosty kij czy gałąź przywiązane do ręki lub nogi. Zwichnięty staw również wymaga unieruchomienia i zaprzestania ruchu nim do czasu uzyskania fachowej pomocy.
W przypadku oparzeń, które są bardzo bolesne, należy jak najszybciej schłodzić poparzone miejsce czystą, chłodną wodą lub przyłożyć okład z mokrego materiału. Nie wolno przekłuwać pęcherzy. Oparzenia można owinąć czystym opatrunkiem, ale nie ciasno, by nie uciskał rany.
Ważna jest też umiejętność radzenia sobie z wychłodzeniem organizmu i hipotermią. Przemarznięte, wychłodzone osoby trzeba stopniowo ogrzewać. Nie wolno gwałtownie podnosić temperatury ciała, np. wkładając do gorącej kąpieli, bo grozi to szokiem termicznym. Osobę z hipotermią należy przebrać w suche ubrania, okryć kocami czy śpiworem i podawać ciepłe (nie gorące!) płyny do picia.
W dziczy możemy być także narażeni na ukąszenia owadów, pajęczaków czy węży. Miejsce ukąszenia trzeba dokładnie obserwować. Jeśli pojawi się silny obrzęk, ból czy inne niepokojące objawy, konieczne jest jak najszybsze dotarcie do lekarza. Nie zaleca się wysysania jadu z rany ustami. Zamiast tego miejsce ukąszenia można próbować odciąć od krążenia (np. stazą uciskową powyżej rany).
Warto też znać objawy udaru cieplnego, czyli przegrzania organizmu. Należą do nich: wysoka temperatura, zaczerwienienie skóry, ból i zawroty głowy, nudności, drgawki. W skrajnych przypadkach może dojść do utraty przytomności. Osobę z objawami udaru trzeba umieścić w chłodnym miejscu, podawać do picia duże ilości płynów, chłodzić okładami.
To oczywiście tylko niektóre z sytuacji wymagających udzielenia pierwszej pomocy, jakie mogą nas spotkać w dziczy. Dlatego warto przejść podstawowe szkolenie z tego zakresu zanim wyruszymy na survivalową wyprawę. Wiedza ta może uratować komuś życie zanim dotrze fachowa pomoc medyczna.
Orientacja w terenie: Jak nie zgubić się w dziczy?
Podczas survivalowych wypraw w dzicz, jedną z kluczowych umiejętności jest orientacja w terenie i zdolność odnalezienia drogi. Zagubienie się w lesie czy w górach może być nie tylko nieprzyjemne, ale również niebezpieczne. Dlatego warto znać podstawowe techniki orientacji w terenie.
Przede wszystkim, wyruszając na wyprawę w nieznane rejony, zawsze zabieraj ze sobą mapę i kompas. Naucz się z nich korzystać zanim wyruszysz w dziką okolicę. Studiowanie mapy pozwoli Ci zorientować się w charakterystyce terenu, rozmieszczeniu wzgórz, rzek, jezior. Kompas wskaże Ci strony świata. Nawet jeśli zabłądzisz, wiedząc w którą stronę iść będziesz mógł trafić np. do najbliższej drogi czy rzeki.
Oprócz mapy i kompasu pomocne mogą być także inne przyrządy i techniki:
– Busola – działa podobnie jak kompas, ale dodatkowo pozwala precyzyjnie wyznaczyć azymuty.
– GPS – odbiornik GPS pokaże Twoje dokładne położenie oraz zaznaczy przebytą trasę. Pamiętaj jednak, że bateria może się wyczerpać, a w gęstym lesie czy wąwozie sygnał może być słaby.
– Obserwacje słońca – słońce wschodzi na wschodzie, a zachodzi na zachodzie. Przed południem jest na wschód od zenitu, po południu na zachód.
– Obserwacje gwiazd – Gwiazda Polarna wskazuje północ, konstelacja Oriona wschodzi zimą na wschodzie i zachodzi na zachodzie. Letnie gwiazdozbiory Lutni i Łabędzia są widoczne wysoko na niebie po północnej stronie.
– Obserwacje przyrody – mech i porosty często rosną po północnej stronie drzew i skał. Mrówki budują swoje kopce przeważnie po południowej, nasłonecznionej stronie. Przydrożne krzyże i kapliczki zwykle zwrócone są na wschód.
– Wyznaczanie kierunków na podstawie zegarka – skieruj małą wskazówkę zegarka w stronę słońca. Południe znajdzie się dokładnie pośrodku odcinka między godziną 12 a małą wskazówką (przed południem trzeba dodać połowę tego odcinka za godziną 12, po południu odjąć przed 12).
Wyruszając w dzicz warto też zadbać o to, by ktoś znał trasę naszej wyprawy i spodziewany czas powrotu. Dzięki temu, w razie zagubienia, akcja poszukiwawcza będzie łatwiejsza. Bardzo istotne jest również unikanie paniki w sytuacji zagubienia. Zachowaj spokój, oceń sytuację, staraj się dojść do najbliższego charakterystycznego punktu takiego jak szczyt wzgórza czy brzeg rzeki. Wezwij pomoc przez telefon lub krótkofalówkę, a jeśli to niemożliwe zastosuj techniki sygnalizacji: trzy szybko powtórzone dźwięki gwizdka lub błyski latarką, ognisko dymiące na zmianę białym i czarnym dymem lub ułożony na ziemi znak SOS.
Umiejętność orientacji w terenie to podstawa przetrwania i bezpieczeństwa w dziczy. Warto poświęcić czas na naukę posługiwania się mapą i kompasem, obserwacji przyrody i nieba. Pozwoli to uniknąć zgubienia lub szybko odnaleźć drogę, a w konsekwencji sprawi, że każda wyprawa w dzicz będzie udana i bezpieczna.
Przetrwanie w dziczy: Najważniejsze zasady i wskazówki dla początkujących
Przetrwanie w dziczy to nie lada wyzwanie, szczególnie dla osób, które nie mają w tym doświadczenia. Jednak przy odpowiednim przygotowaniu i znajomości podstawowych zasad, możesz poradzić sobie nawet w najtrudniejszych warunkach. Oto najważniejsze wskazówki, które pomogą Ci przetrwać w dziczy:
1. Zachowaj spokój i opanowanie. W sytuacji kryzysowej łatwo ulec panice, ale to tylko pogorszy sprawę. Weź głęboki oddech i skup się na działaniu.
2. Oceń swoją sytuację. Zastanów się co masz, czego potrzebujesz i jakie są Twoje priorytety. Woda, schronienie, ciepło i jedzenie to podstawy.
3. Znajdź lub zbuduj schronienie. Ochrona przed deszczem, wiatrem i chłodem to kluczowa sprawa. Poszukaj naturalnych schronień jak jaskinie czy gęste zarośla lub zbuduj szałas z gałęzi i liści.
4. Rozpal ogień. Ogień da Ci ciepło, możliwość przygotowania jedzenia, odstraszania dzikich zwierząt i wysuszenia ubrań. Noś ze sobą zapalniczkę i zapałki w wodoszczelnym opakowaniu.
5. Zdobądź i oczyść wodę. Bez wody długo nie przeżyjesz. Szukaj strumieni, rzek, jezior. Zawsze przegotuj lub przefiltruj wodę przed piciem, aby uniknąć chorób.
6. Znajdź pożywienie. W lesie jest mnóstwo jadalnych roślin, grzybów i owoców, ale uważaj na trujące. Nastaw proste pułapki na małe zwierzęta. Unikaj niepotrzebnego wysiłku, aby oszczędzać energię.
7. Naucz się pierwszej pomocy. Drobne skaleczenia czy skręcona kostka mogą stać się poważnym problemem bez opieki. Miej przy sobie podstawowe środki opatrunkowe i leki. Dbaj o higienę, aby uniknąć infekcji.
8. Zadbaj o widoczność i komunikację. Noś jaskrawe kolory, zostaw ślady i znaki dla ekip poszukiwawczych. Miej gwizdek, aby wezwać pomoc. Jeśli masz telefon, staraj się oszczędzać baterię.
Pamiętaj, że najważniejsze jest zachowanie zdrowego rozsądku, opanowania i wiary w swoje możliwości. Z odpowiednią wiedzą i przygotowaniem poradzisz sobie w najtrudniejszych warunkach i bezpiecznie wrócisz do cywilizacji.
